Poniższe pytania otrzymał John Roska, prawnik/publicysta, którego cotygodniowy felieton „Pytania i odpowiedzi dotyczące prawa” był publikowany w Champaign News Gazette.

Pytanie

Znajomy trafił do więzienia w sprawie windykacyjnej. Jak to możliwe? Nie sądziłem/-am, że istnieje więzienie dla dłużników.

Odpowiedź

Nie istnieje zakład karny dla dłużników, ale można zostać zatrzymanym w sprawie windykacyjnej. Nie dzieje się tak jednak dlatego, że ktoś jest komuś winien pieniądze albo nie może spłacić długów. Do zakładu karnego można trafić tylko wtedy, gdy ktoś jest w stanie spłacić dług, ale się od tego uchyla, lub gdy ktoś nie dotrzymuje terminu wyznaczonego przez sąd.

Po pierwsze należy sobie uświadomić, że nie można trafić do zakładu karnego z żadnego z tych dwóch powodów, jeśli nie zostanie wydany wyrok w sprawie. Wyrok może zostać wydany jedynie wtedy, gdy dłużnikowi zostało doręczone wezwanie i kopia pozwu, przy czym:

• Nie stawiłeś/-aś się w sądzie (wyrok zaoczny);
• Stawiłeś/-aś się w sądzie i przyjąłeś/ przyjęłaś wyrok; lub
• Odwołałeś/-aś się od wyroku, odbyła się rozprawa, ale przegrałeś/-aś.

Dlatego przed ogłoszeniem wyroku nie trafisz do zakładu karnego. Żadne postanowienia przed wydaniem wyroku nie mogą stanowić terminów zobowiązujących Cię do stawiennictwa w sądzie, ponadto przed wydaniem wyroku nie możesz zostać zobowiązany/-a do spłaty zadłużenia.

Wezwanie, które otrzymasz przed wydaniem wyroku, jest w rzeczywistości jedynie formą zaproszenia do stawiennictwa. W wezwaniu znajduje się informacja, że „możesz się stawić”, a nie, że „musisz się stawić”. Jeśli jednak nie stawisz się na wezwanie w sprawie windykacyjnej, przegrywasz w wyroku zaocznym. Wygrywa druga strona, ponieważ sąd wydaje wyrok na jej korzyść, jednak Ty jako dłużnik nie możesz trafić do zakładu karnego.

Po wydaniu wyroku wszystkie terminy oznaczają, że Twoje stawiennictwo jest obowiązkowe. Jeśli zlekceważysz zawiadomienie o obowiązkowym stawiennictwie, grozi Ci zarzut obrazy sądu. Aby sąd miał pewność, że do niego trafisz, zostaje wydany nakaz zatrzymania.

Technicznie jest to „nakaz doprowadzenia do sądu”, a nie nakaz zatrzymania. W przypadku dłużnika wywołuje jednak taki sam skutek. Po znalezieniu dłużnicy zostają tymczasowo aresztowani do czasu wpłaty poręczenia bądź ponownego odbycia się rozprawy, na której się nie stawili, tym razem z ich obecnością.

Ze względu na nakaz doprowadzenia do sądu wiele osób sądzi, że w sprawie windykacyjnej możliwe jest pozbawienie wolności. Nie chodzi o to, że dłużnik jest winien pieniądze, ale o to, że nie dotrzymał terminu wyznaczonego przez sąd. Jednak to rozróżnienie, podobnie jak rozróżnienie między nakazem doprowadzenia do sądu a nakazem zatrzymania, zaciera się w świadomości społeczeństwa.

Najczęściej spotykanymi terminami po wydaniu wyroku, które uchodzą uwadze dłużników, są terminy wezwań na posiedzenia sądu bądź terminy posiedzeń w sprawie niepodporządkowania się postanowieniu sądu. Oba terminy oznaczają, że Twoje stawiennictwo jako dłużnika jest obowiązkowe. W hrabstwie Champaign wezwania na oba typy posiedzeń zawierają następujące pouczenie: „Niestawienie się na posiedzenie sądu może skutkować wydaniem nakazu zatrzymania”.

Wezwanie do ujawnienia stanu majątkowego może zostać doręczone dłużnikowi jako próba wyegzekwowania wyroku (tj. po jego wydaniu). Wezwanie to nakazuje dłużnikom stawiennictwo w sądzie i udzielenie odpowiedzi na pytania dotyczące ich sytuacji finansowej. Jak sama nazwa wezwania wskazuje, stan majątkowy ma zostać ujawniony wobec wierzycieli, aby w wyniku wydanego wyroku nastąpiła spłata zadłużenia.

Do niepodporządkowania się postanowieniu sądu dochodzi, jeśli dłużnik nie spłaca długu zgodnie z postanowieniem lub nie stawia się w sądzie podczas posiedzenia w sprawie wezwania do ujawnienia stanu majątkowego. Wyrok nie jest nakazem zapłaty, zatem niepodporządkowanie się postanowieniu sądu ma miejsce tylko wtedy, gdy sąd nakazał dłużnikowi spłatę zadłużenia, a dłużnik jej nie dokonał. Dłużnik ma obowiązek stawić się w takiej sytuacji w sądzie i wyjaśnić, dlaczego nie dokonał spłaty bądź dlaczego nie ujawnił swojej pełnej sytuacji finansowej wierzycielowi zgodnie z wyrokiem.

Oprócz nakazu doprowadzenia do sądu za niestawiennictwo zgodnie z postanowieniem dłużnicy mogą trafić do zakładu karnego, jeśli otrzymali nakaz zapłaty, są w stanie spłacić zadłużenie, ale tego nie robią. Jest to umyślna obraza sądu, o której sąd postanawia podczas posiedzenia w sprawie niepodporządkowania się postanowieniu sądu. Taki dłużnik może trafić do zakładu karnego, dopóki nie dokona spłaty zadłużenia zgodnie z postanowieniem sądu.

Aktualizacja: listopad 2017 r.